Թումանյանի թևավոր խոսքեր

Մի գդակ է հո մի քուրք չի

Այս թևավոր խոսքը առաջացել է Հովհաննես Թումանյանի “Շունն ու կատուն” լեգենդից։ Ուստա Փիսոյի խոսքերն են՝ուղղված Քեռի Քուչիին։

-Աչքիս վրա քեռի Քուչի,

մի գդակ է հո մի քուրք չի։

Օգտագործվում է, երբ ցանկանում ենք նշել, թե ձեռնարկված գործը առանձին ջանքեր չի պահանջում։Հաճախ հեգնանաքով ծաղրվում է պարծենկոտությունը։

Նեսոյի քարաբաղնիսը

Սա Հովհաննես Թումանյանի հանրահայտ պատմվածքի վերնագիրն է,որտեղ պատմվում է հայ գյուղի հետամնաց մի սովորությունը՝քարաբաղնիսով հիվանդին բուժելու մասին։

Այժմ Նեսոյի քարաբաղնիս արտահայտությունը հասկացվում է, ոչ ճիշտ հակաբժշկական միջոցներով բուժում։

Օրեր են կմթնեն անց կ կենան

Հայտնի խոսքը “Գիքորը” պատմվածքից։Համբոյի խոսքերն են՝նվիրված Գիքորին։

«Հացի կտորտանքն ու քարթուն կտան, կերակրի թերմացքը կտան, շատ անգամ էլ։իրենք կուտեն ու քեզ տալ չեն, բան չկա, ծառայի կարգն եդա… Օրեր են կմթնեն, անց կկենան» ։

Օգտագործվում է, երբ մեկին ցանկանում են հանգստացնել, որ պատահած դեպքը կանցնի ու ժամանակ ընթացքում կմոռացվի։

 

Առաջադրանքներ

1․Տրված գոյականներից կազմել ածականներ․

Հայ – Հայկական

հույն – Հունական

ռուս – Ռուսական

պարսիկ – Պարսկական

քուրդ – քրդական

աֆղան – աֆղանական

Աղվան – աղվանական

թաթար – թաթարական

չեխ – չեխական

լեհ – լեհական

լեզու – լեզվաբանական

բեկոր – բեկորային

ժամանակ – ժամանակավոր

կարգ – կարգային

օր – օրական

գիր – գրական

բառ – բառային

բառարան – բառարանային

արքա – արքայական

թագավոր – թագավորական

կյանք – կենսակամ

ցեղ – ցեղական

պապ – պապական

այր – այրական

մայր – մայրական

հայրապետ – Հայրապետական

հեղինակ – հեղինակային

անուն – անվանակամ

քարոզիչ – քարոզչական

թարգմանիչ – թարգմանչական

խոսակից – խոսակցակամ

Մաշտոց – Մաշտոցյան

Դանիել – Դանիելյքն

Երևան – Երևանյան

Կովկաս – Կովկասյան

Տերյան – Տորյանական

կիսամյակ – կիսամյակայի

վեպ – վիպական

բանաստեղծ – բանադտեղծական

Ամանոր – ամանորյա

անձրև – անձրևային

տարածք – տարածքային

գրաբար – գրաբարյան

բարբառ – բարբառային

ժառգոն – ժառգոնային

2. Խմբավորել որակական և հարաբերական ածականները:

Քարաշեն, ուժեղ, կաղնեփայտե, ջահել, խոշոր, մռայլ, ազատ, դեղին, աղմուկոտ, ապերախտ, հայրական, գունավոր, տհաս, սիրելի, ժպտուն, ամառային, բարձրագույն, պողպատակուռ, երկաթյա, մայրենի, հոտավետ, կավաշեն, հրացանավոր, ծաղկավոր, ապաշնորհ, ավանդական, համեղ, գյուղական, թավշյա, ցողապատ, ազգային, յոթգլխանի:

Հարաբերական։քարաշեն, կաղնեփայտե,հայրական, գունավոր,

Որակական։ուժեղ, ջահել, խոշոր, մռայլ, ազատ, դեղին, աղմկոտ, ապերախտ,

Имя числительное

Запомните

Числительных от 5 до 10 в конце пишется ь знак. Например: пять, шесть, семь, восемь…

В числительных от 15 до 19 в конце пишется ь знак. Например:пятнадцать, шестнадцать…

В числительных от 50 до 80 в середине слова пишется ь знак.

В числительных от 500 до 900 в середине пишется  ь знак.

Пятьсот шедесят

Վարժություն

Տրաված բառերում ընդգծել ՈՒ հոլովման ենթարկվող բառերը։

Հայրենիք, հոգեհանգիստ, լեռ, հայորդի,ձի,Անի, սեր, մատանի, դաշնակահար, մարդ,սյուն, կղզի, խնձորենի, աչք, խոտաաղբյուր,բույս, պապ, քամի, ուխտատեղի, բարդի, ամուսին, թատերափորձ, գարի, թունանայութ, անկողին, տատ, գինի, Նաիրի։

Տրաված բառերում ընդգծել ԱՆ հոլովման ենթարկվող բառերը։

Զմրուխտ, գարուն, ջանք,ձի,գիշեր, նուռ, անուն,դուռ, սահման, արյուն, թագավոր, ձուկ, զեկուցում, փիլիսոփա, մանուկ, պատմիչ, բեռ, քրիստոնեություն, թոռ, ծոռ,տարի, աշուն, ձմեռ, տարածում, մահ, մուկ, լուծում։

Գիտության և տեխնիկսյւ թանգարան

11.03.2021 մենք գնացել էինք գիտության և տեխնիկայի թանգարան։

Շնորհիվ ուղեկցորդի մենք իմացանք հայ ֆիզիկոսների գյուտերի և նրանց համաշխարահային և Հայկական գիտության մեջ ներդրումների մասին։

Ուսուցիչները ովքեր եկել էին մեզ հետ՝ընկղմվեցին հիշոցությունների մեջ՝ հիշելով իրենց մանկությունը։

Շնորհիվ այս ճամփորդության ես իմացա, որ, օրինակ փողի կանաչ գույնը, մրտ -ն, առաջին գունավոր հեռուստատեսությունը, առաջին էլեկտրոգիտարը, ըմպելու համար նախատեսված ձողիկները և այլ հետքրքիր և մեր առօրյայում օգտագերծվող իրեր հայտնագործ էլ են Հայ ֆիզիկոսները։

Իմ Տերյանը

«Վահան Տերյանը այն բախտավոր հեղինակներից էր, որոնք մի առավոտ զարթնում են հայտնի դարձած, և դա ոչ թե պատահականության բերումով, այլ շնորհիվ իրենց մեծ տաղանդի։ Նրա առաջին իսկ գիրքը… հռչակեց նրան որպես բանաստեղծ և պատվավոր տեղ ապահովեց հայկական պառնասում։ Նա հրապարակ իջավ միանգամից որպես վարպետ։

«Մթնշաղի անուրջները» ավելի ջերմ ընդունելիություն գտավ երիտասարդության կողմից, մի կարճ միջոցում Տերյանն ունեցավ հետևորդների մի ամբողջ բազմություն։ Իսկ երկրպագուների թիվ չկար։ Պահ մի մոռացվեցին մեր անվանի բանաստեղծները, ամենուրեք՝ երեկույթներում, ընտանիքներում, ընկերական շրջաններում արտասանում էին Տերյանի սոնետներն ու էլեգիաները։ Սկսվել էր պարզապես Տերյանական շրջան, Տերյանի էպոխա։ Օդը լիքն էր Տերյանով. երիտասարդության խոսակցության նյութն ամեն տեղ նրա բանաստեղծություններն էին, իսկ ընկերների ու սիրահարների սրտագին նվերը միմյանց՝ «Մթնշաղի անուրջները»։»

Ստեփան Զորյանի այս խոսքերը ամբողջովին արտահայտում են իմ մտքերը Տերյանի վերաբերյալ։ Հիասքանչ բանաստեղծ,քնարերգու և քաղաքական-հասրակական գործիչ ։

Վահան Տերյանը XX դարի սկզբի արևելահայ պոեզիայի նոր սերնդի առաջնորդն է: Գրական ուղին սկսելով որպես սիմվոլիստ, ռոմանտիկ գրող՝ այնուհետև ստեղծել է հոգեբանական ռեալիզմի իր ոճը: 
Տերյանն առաջինն է գրել բանաստեղծական շարքերով, կատարելության հասցրել գրական լեզուն, սկզբնավորել ազգային տաղաչափության 
վանկաշեշտային համակարգը:
Ոչ բոլորը կիմանան, սակայն ,Տերյանը Հայոց ցեղասպանության առաջին վավերագրողներից մեկն է, եթե ոչ առաջինը։

Խոսքերըդ վճիտ են ու խորունկ,—
Այնպես պա՜րզ, այնպես պա՜րզ ես ժպտամ.
Եվ ահա տրտունջ ու մտորմունք
Հանգչում են մրրկված իմ սրտում…
Ընդունում ես աշխարհը բոլոր,—
Օրհնում ես, օրհներգում ու սիրում,
Եվ խոհերըս, խոհերըս մոլոր
Մոռացված են մեռած օրերում։

Ու թվում է, թվում, որ դու չես
Արևող ժպիտով ակնարկում,
Որ ուրիշ լուսով եմ դյութված ես,
Որ քեզ չեմ, ուրիշին եմ երգում…

 

Առաջադրանք

1.Ընտրել և դեմ դիմաց գրել օտարաբանությունnերի հայերեն համարժեքները:

Տրադիցիոն – ավանդական

ցեխ -արտադրամաս

ցիկլ – պարբերսշրջան

ուտեչկա – արտահոսք

ֆակտոր – գործոն

ֆիքսել – ամրակայել

ֆոնդ – հիմնադրամ

ֆունդամենտալ – հիմնարար

ֆունկցիա – գործառույթ

օբիոմ – ծավալ

օպերացիա – գործողություն

օրենտացիա – կողմնորոշում

սխեմա – Գծապատկեր

մակետ – մանրակերտ

Գործողություն, կողմնորոշում, մանրակերտ, ծավալ, գործառույթ, հիմնարար, հիմնադրամ, ամրակայել, արտադրամաս, գծապատկեր, ավանդական, պարբերաշրջան, արտահոսք, գործոն:

2. Դուրս գրել հոլովված գոյականները՝ դիմացը գրելով բառերի ուղիղ ձևը:

Հայաստանի – Հայաստան

բանաստեղծության – բանաստեղծություն

վերջի – վերջ

քառյակում – քառյակ

մեծանալ – մեծ

տաղերգուի տաղերգու

քանքարի – քանքար

փայլատակումից – փայլատակում

քրոջից – քույր

համբերությամբ – համբերություն

դեպքից – դեմք

վայրով – վայր

ժամանեց

բարձունքից – բարձունք

գիտական

Արագածից – Արագած

սպիտակափառ

գագաթով – գագաթ

գլխին – գլուխ

լուսնի – լուսին

գիշերով – գիշեր

ընդգծված

3․Գրել հետևյալ բառերի սեռական հոլովվաձևերը։

Սյունիք – Սյունիքի

Ջուղա – Ջուղայի

սեթևեթանք – սեթևեթանքի

ընչացք – ընչացքի

միջօրե – միջօրեի

հախճապակի – հախճապակու

վախճան – վախճանի

բժիշկ – բժշկի

հիվանդ – հիվանդի

անտառապահ – անտառապահի

բանաստեղծ – բանաստեղծի

ուրախություն – ուրախության

գինի – գինու

ծխախոտագործ – ծխախոտագործի

խմբագիր – խմբագրի

տանտիկին – տանտիկնոջ

գործընկեր – գործընկերոջ

շարժում – շարժման

արագացում – արագացման

դավաճան – դավաճանի

լեռ – լեռան

Упражнения

1.Чуть свет я вставал и, наскоро напиваясь чаю, пускался в путь.

2.Выбрав где-нибудь сухой песчаный берег, я приказывал лодке причаливать к нему.

3. Обиженные вороны сидели вокруг, каркали, не смея подступить к суровому царю, и только изредка урывали сзади небольшие кусочки.

4. Оставив деревню Никольскую, я поплыл вниз по реке.

5. Поднявшись с восходом солнца и указав направление, по которому нужно идти, мы отправились с товарищем вперёд.

Деепричастные обороты

1.Дойдя до реки,мы устроили привал.

2.Плывя в лодке, путешественники видели по берегам реки множество птиц.

3.Заметив со всех сторон лодки и людей,стадо диких коз бросилось врассыпную

4.Собираясь в поход, ребята тщательно продумали все детали путешествия.

5.Подъезжая к станции, в вагоне стало шумно.

6.Набирая скорость,поезд быстро приближался к горному перевалу